نسخه خطی ملی
اسماعیل بن محمد تقی دزفولی
شماره 5 - 20762
شیخ صدوق در عیون أخبار الرضا علیه السلام (باب 43 جلد 2 صفحه 177) از ریّان به صلت روایت می‌کند که حضرتش شعری از جدّ بزرگوارش جناب عبدالمطلب خواند. متن شعر چنین است:

يعيب‏ الناس‏ كلهم زمانا
وما لزماننا عيب سوانا
نعيب زماننا والعيب فينا
ولو نطق الزمان بنا هجانا
وإن الذئب يترك لحم ذئب‏
ويأكل بعضنا بعضا عيانا
لبسنا للخداع مسوك طيب‏
و ويل للغريب إذا أتانا

این شعر، فرازی بلند در حکمت و اخلاق است و یکی از آفات اخلاقی رایج را – حتی در زمان ما – هدف گرفته است، به این مضمون که به جای بدگویی به زمانه، در اندیشۀ تغییر رفتار خود باشیم.
بعلاوه بخشی از تاریخ زندگی جناب عبدالمطلب را نشان می‌دهد که اطلاعات ما در باره آن گرامی بسیار اندک است.
بنده نگارنده مضمون این حکمت بلند را در بیان نارسای خود به نظم فارسی درآورده است:

گویند بدِ زمانه مردم اما
عیبی نبود زمانه را غیر از ما
گوییم بدِ زمانه و عیب از ماست
لب باز کند، بگوید از خلق، چه‌ها!
گرگی نخورد گوشت گرگی هرگز
ما - لیک - خوریم همدگر در همه جا

و یک بار دیگر طبع خود را چنین آزموده‌ام:

بد می گویند جمله مردم به زمان
جز بد گویان کجا بود عیب در آن؟
گوییم بدِ زمانه اما از ما
بس عیب کند اگر بیاید به زبان
کی گرگ خورد گوشت گرگی؟ اما
هر جا بخوریم همدگر را به عیان

یکی از نفایس آثار هنری که به شماره 20762 – 5 در کتابخانه ملی موجود است، خوشنویسی این شعر گرامی است، به خط زیبای شیخ اسماعیل بن محمدتقی دزفولی عالم ذوفنون آغاز سدۀ چهاردهم، که به عنوان کتابدار کتابخانه سلطنتی شهرت دارد و فهرست کتابخانه سلطنتی که زیر نظر او تهیه شده، به اهتمام سید محمدحسین حکیم و با مقدمه مفصل و پر نکته ایشان، توسط کتابخانه مجلس منتشر شده است.
شیخ اسماعیل، فرزند شیخ محمدتقی ملاباشی دزفولی است که ترجمه های متعدد و پخته‌اش به ویژه کفایة الخصام، ترجمه غایة المرام محدث سید هاشم بحرانی مشهور است و تسلط او بر دانشهای متنوع را می‌رساند.
نشر این قطعه، چند فایده در بر دارد: یادآوری این حکمت بلند و خردپسند برای زندگی هامان که سخت بدان نیاز داریم. بعلاوه یادی از جناب عبدالمطلب و خدمات حضرتش به رسول گرامی و دین مبین. و سرانجام، یادی از یک دانشور خدوم خطۀ خوزستان که علاوه بر مآثر علمی، با آثار هنری خود رنگی از جاودانگی به زندگی موقت خود زد.
نگارنده ، از نگارش این سطور در آدینه روزی که منسوب به امام عصر علیه السلام است، و روز شهادت نیای گرامش حضرت ابن الرضا جواد الائمه علیهما السلام است، امید می‌برد که نام او در شمار کسانی ثبت شود که با یادآوری حدیث اهل بیت، در احیای امر خاندان نور کوشیده‌اند. و توفیق از خداست.
جمعه ۲۶ شهريور ۱۳۹۵ ساعت ۱۱:۱۱