[1]
چندی پیش در یک یادداشت، مجلد اول این فهرست که معرفی پانصد نسخه عکسی در علوم عقلی (شامل: منطق، فلسفه و کلام) از کتابخانه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی در قم را در بر داشت، معرفی شد. اینک در این یادداشت، دومین مجلد این فهرست که پانصد نسخه دیگر (شماره 501 تا 1000) را شناسانده، مرور می‌شود.
این مجلد از فهرست را مؤسسه یادشده به سال 1394 شمسی در 768 صفحه با تیراژ 500 نسخه منتشر کرده است.
در ضمن این 500 نسخه عکسی، 1286 رساله معرفی شده است.
[2]
شیوۀ نگارش این کتاب، همان است که در معرفی مجلد اول گفته شد. کار گروهی در آن که معمولا در فهارس خطی دیده نمی‌شود، از امتیازات کتاب است. نام پدیدآورندگان با نقش آنها در آغاز کتاب بیان شده است. نویسندگان در مقدمۀ کتاب، برخی از نسخه‌های نادر را ، که از چند جهت کمیاب‌اند، معرفی کرده‌اند:
* نادر از جهت مؤلف و موجود نبودن در ایران، ص 10 – 13. (توضیح اینکه بیشتر نسخه‌های عکسی معرفی شده، بر اساس نسخه‌های خطی موجود در کتابخانه‌های خارج از ایران است).
* نسخه‌های نادر، از جهت خاصّ بودن موضوع، ص 13.
* نسخه‌های خطّ مؤلّف، ص 13 – 14. نکته اینکه در این فهرست، نسخه‌های سال 602 تا قرن 14 معرفی شده است.
* نسخه‌های خاصّ از نظر تاریخ کتابت، ص 15 – 16. (از سال 488 به بعد).
[3]
پایان بخش این فهرست، نمایه‌ها است، که در آنها ابتکار و حوصله مشهود است، به ترتیب زیر: * عنوان کتابها و رسائل، ص 627 – 667.
* پدیدآوران (اعم از: ماتن، شارح، محشّی و ...)، ص 669 – 697.
* آثار با پدیدآوران نامعلوم، ص 669 – 702.
* موضوعات، ص 703 – 738. این بخش با تقسیمات ریز و تفصیلی یکی از سودمندترین بخشها است.
* کاتبان، ص 739 – 744.
* تاریخ کتابت، ص 745 – 752.
* محل کتابت، ص 753 – 754.
* محل نگهداری اصل نسخه‌ها، ص 755 – 757. از این بخش بر می‌آید که بیشترین مراکزی که عکس نسخه‌های خطی آنها در مؤسسه امام خمینی وجود دارد، به قرار زیر است: دانشگاه میشیگان (امریکا)، کتابخانه کاشف الغطاء (نجف)، کتابخانه مجلس (تهران)، موزه مولانا (ترکیه)، دانشگاه ملک سعود (حجاز)، و الازهر (قاهره).
[4]
در مروری شتابزده بر این فهرست، دو نکته یافتم که خوب است در چاپهای بعدی تصحیح شود: * ایضاح دفائن النواصب (ش 702 ص 280)، به نام فضل بن شاذان ثبت شده که خطا است. فضل بن شاذان در سده سوم می‌زیسته، در حالی که این کتاب یا همان مائة منقبة است که به شماره 728 در همین فهرست به نام محمد بن احمد بن شاذان یاد شده، یا شاذان بن جبرئیل و هر دو در قرن ششم، و در هر حال، از آثار فضل نیست.
* منهاج الیقین في فضائل أمیرالمؤمنین علیه السلام (ش 13/ 868 ص 475) را به علامه محمدباقر مجلسی نسبت داده‌اند که این نسبت بسیار محلّ تأمل است.
[5]
در خلال مرور این فهرست، چند کتاب و رساله یافتم که می‌تواند موضوع تحقیق یا پژوهش یا پایان‌نامه قرار گیرد: 1. إزهاق الباطل في ردّ شبه الوهابیة، نوشته محمد بن عبدالوهاب همدانی (م 1303 ق)، در ردّ سخنان همنامش محمد بن عبدالوهاب. شماره 947 ص 558.
2. الغنیة في إبطال الرؤیة، از همو. ش 952.
3. المواعظ البالغة، از همو. ش 963.
4. مناهج الفلاح في ردّ ما استدلّته العامّة في صحة الإمامة باختیار الأمّة، ارجوزه‌ای در امامت، سرودۀ محمدعلی خراسانی حائری (قرن 14)، 37 برگ، نسخه کامل. ش 909، ص 521.
5. جنة [کذا، و شاید: الجنة] النعیم و الصراط المستقیم في الإمامة، نوشته سید محمدحسین شهرستانی (م 1315)، 59 برگ کامل، کتابت 1337، ش 984، ص 612.
6. المواهب الرضویّة في دفع الشبهات المقولة والمنویة، نوشته سید محمد عصار، در پاسخ به فرقه‌های ضاله و اثبات عقاید حقه، فارسی، 37 برگ، ش 828 ص 448.
7. أهبة المعاد في إثبات المبدأ والمعاد، نوشته محمدرضا بن قاسم الغراوي، ش 759.
8. شفاء القلوب في عصمة الأنبیاء من الذنوب، از همو. ش 1/853.
9. مائة حدیث، اثر سید محمد بن فرج الله قاضی دزفولی (قرن 13)، مجموعه‌ای اخلاقی، 283 برگ، ش 804 ص 385.
10. الموجة الکوثریة في شرح القصیدة الحمیریة، نوشته هادی لکهنوی برادر مفتی میر محمد عباس، 63 برگ، ش 855 ص 466.
جمعه ۷ آبان ۱۳۹۵ ساعت ۱۱:۴۰
