توضیح: این کتاب، نوشته کاظم عبدالرسول السادة و کریم جهاد الحسانی. (چاپ عتبه علویه، نجف، 2010 / 1431) است. این بنده تمام کتاب را مرور کرده و یادداشتهایی برای معرفی و نقد آن نوشته‌ام. اما از آن روی که فرصت و امکان نوشتن چنین نقد و معرفی ای ندارم، این یاددشتها را در چند بخش در کمال اختصار می‌نویسم؛ به امید اینکه فرصتی برای چنان نوشتار جامع فراچنگ آید. در این بخش نکاتی در بارۀ علامه امینی و کتاب الغدیر می‌نویسم که بجز برخی از آنها، در منابع رایج در شرح حال این بزرگ مرد نوشته نشده است.
1. شیخ کاظم آل نوح (1302 – 1379) می‌گوید که علامه امینی به برخی از دانشمندان توصیه می‌کرد که در بارۀ غدیر شعر بسرایند. (ج 1 ص 16 و 17). غدیریه او در جلد چهارم ص 284 به بعد) آمده است.
2. این کتاب را نمی‌توان مستدرک الغدیر دانست، چون سبک نگارش آن با الغدیر تفاوت دارد. ولی گامی است برای تکمیل یکی از نقایص الغدیر (اشعار غدیریه) که با ناتمام ماندن الغدیر، ناتمام مانده است. با شیوۀ دو تن نویسندۀ این دورۀ هفت جلدی. البته چنانکه نویسندگان گفته‌اند، کتابی است که پروندۀ آن با انتشارش بسته نشده و همچنان باید بازنگری و بازنگاری شود.
3. فقط جلد اول را می‌توان مستدرک الغدیر دانست، زیرا شاعران غدیریه سرای قرون اول تا دوازدهم را استدراک کرده است. البته به شیوۀ خاص این کتاب، نه به شیوۀ مرحوم امینی.
4. جلد اول کتاب، استدراک غدیریه‌های قرن اول تا 12 است. بخشی از جلد دوم، مربوط به قرن 13 است. قرن 14 در جلد 2 تا 5 است. قرن 15 (فقط ربع اول آن، تا زمان نگارش کتاب) از جلد 5 شروع می‌شود که تا آخر ادامه دارد.
5. در کتاب الغدیر، غدیریه‌ها به ترتیب زمان ثبت شده، ولی در این کتاب، به ترتیب نام شاعران مرتب شده است.
6. غدیریه سید علی بن عدنان غریفی (1326 – 1359) در ضمن اوراق علامه امینی یافته و از آنجا نقل شده است. (ج 4 ص 232 – 233)
7. شیخ محمد بندر (1305 – 1395) شاعری است که دیوان او به دلیل وضع مالی او به اهتمام علامه امینی چاپ شده است. (ج 4 ص 392)
8. چند تقریظ بر کتاب الغدیر:
الف. علی آل رسول سماوی (1319 – 1379). (ج 4 ص 188)
ب.محسن ابوالحب صغیر (1305 – 1369) (ج 4 ص 378)
ج.چند تقریظ از محمد بندر (1305 – 1395) (ج 4 ص 396 – 397)
د.شیخ محمد سماوی (1292 – 1370) (ج 5 ص 43)
ه. شیخ محمد رضا خالصی (1302 – 1370) (ج 5 ص 28. البته در مجلد پنجم الغدیر آمده است).
و.محمد خلیلی (1318 – 1388) که تشطیر قصیده محمد عبدالغنی حسن شاعر مصری است. (ج 5 ص 18 و 19). احتمالا او همان کسی است که چند بیت در باب مادۀ تاریخ بنای مکتبة الامام امیرالمؤمنین علیه السلام سروده که بر سردر کتابخانه نقش بسته و در مجموعه صحیفة المکتبة نیز نقل شده است.
ز.رؤوف جمال الدین (متولد 1345) (ج 6 ص 177)
ح.محمد عبدالغنی حسن مصری (1325 - 1405) (ج 7 ص 325 – 326). متن آن را علامه امینی در الغدیر نقل کرده بود. ترجمۀ فارسی فصیح آن در کتاب حماسۀ غدیر نوشته استاد محمد رضا حکیمی (چاپ اول سال 1356 شمسی، در بخش «گردانیده ها») آمده است.
ط.دو تقریظ از نعمة البعاج (1329 - 1409) (ج 7 ص 515 – 516)
9. چند غدیریه از نسخه خطی کتاب ثمرات الاسفار علامه امینی نقل شده است، بخصوص آنچه به علمای هندی مربوط می‌شود. برای نمونه:
الف. سید مهدی حسن لکهنوی (م 1325) (ج 5 ص 229 – 230)
ب.غدیریه سید نجم الحسن لکهنویی (1279 – 1353) (ج 5 ص 265 – 266)
10. چند غدیریه از مجلدات مخطوط ماندۀ الغدیر یا یادداشت‌های نقل شده است. از جمله:
الف. غدیریه حسون عبدالله حلی (1250 – 1305) نقل از جلد سیزدهم الغدیر (ج 3 ص 236 – 237)
ب.غدیریه حسن اسدالله کاظمی (متولد 1330) از نسخه‌ای نقل شده که او برای علامه امینی فرستاده بود. (ج 3 ص 152 – 153)
11. برخی از ادیبان شعرهایی در مرثیۀ علامه امینی سروده‌اند.
الف. مرثیۀ سید حسین حجار (متولد 1369) در سال 1422 (ج 6 ص 124)
ب.دو قصیده در رثای علامه امینی از دکتر محمد هادی امینی فرزند ایشان (1353 - 1422) (ج 7 ص 408 – 412)
ختامه مسک
این یادداشت در پنجاهمین سالگرد رحلت علامه امینی (1320 – 1390) منتشر می‌شود. حق این بزرگ مرد بر آیندگان بیش از آن است که گمان کنیم با مکررگویی و مکررنویسی ادا می‌شود. آثار آن فقید باید دستمایۀ تولید علم و پژوهش‌های علوی قرار گیرد.
یقین دارم که این چند سطر پریشان و گسسته نسبت به الغدیر و صاحب آن بسیار کمتر از کمترین ادای دین است، ولی امید دارم که به امضای قبول امام عصر ارواحنا فداه برساند و همگان را مفید افتد. انه سمیع مجیب.
1. شیخ کاظم آل نوح (1302 – 1379) می‌گوید که علامه امینی به برخی از دانشمندان توصیه می‌کرد که در بارۀ غدیر شعر بسرایند. (ج 1 ص 16 و 17). غدیریه او در جلد چهارم ص 284 به بعد) آمده است.
2. این کتاب را نمی‌توان مستدرک الغدیر دانست، چون سبک نگارش آن با الغدیر تفاوت دارد. ولی گامی است برای تکمیل یکی از نقایص الغدیر (اشعار غدیریه) که با ناتمام ماندن الغدیر، ناتمام مانده است. با شیوۀ دو تن نویسندۀ این دورۀ هفت جلدی. البته چنانکه نویسندگان گفته‌اند، کتابی است که پروندۀ آن با انتشارش بسته نشده و همچنان باید بازنگری و بازنگاری شود.
3. فقط جلد اول را می‌توان مستدرک الغدیر دانست، زیرا شاعران غدیریه سرای قرون اول تا دوازدهم را استدراک کرده است. البته به شیوۀ خاص این کتاب، نه به شیوۀ مرحوم امینی.
4. جلد اول کتاب، استدراک غدیریه‌های قرن اول تا 12 است. بخشی از جلد دوم، مربوط به قرن 13 است. قرن 14 در جلد 2 تا 5 است. قرن 15 (فقط ربع اول آن، تا زمان نگارش کتاب) از جلد 5 شروع می‌شود که تا آخر ادامه دارد.
5. در کتاب الغدیر، غدیریه‌ها به ترتیب زمان ثبت شده، ولی در این کتاب، به ترتیب نام شاعران مرتب شده است.
6. غدیریه سید علی بن عدنان غریفی (1326 – 1359) در ضمن اوراق علامه امینی یافته و از آنجا نقل شده است. (ج 4 ص 232 – 233)
7. شیخ محمد بندر (1305 – 1395) شاعری است که دیوان او به دلیل وضع مالی او به اهتمام علامه امینی چاپ شده است. (ج 4 ص 392)
8. چند تقریظ بر کتاب الغدیر:
الف. علی آل رسول سماوی (1319 – 1379). (ج 4 ص 188)
ب.محسن ابوالحب صغیر (1305 – 1369) (ج 4 ص 378)
ج.چند تقریظ از محمد بندر (1305 – 1395) (ج 4 ص 396 – 397)
د.شیخ محمد سماوی (1292 – 1370) (ج 5 ص 43)
ه. شیخ محمد رضا خالصی (1302 – 1370) (ج 5 ص 28. البته در مجلد پنجم الغدیر آمده است).
و.محمد خلیلی (1318 – 1388) که تشطیر قصیده محمد عبدالغنی حسن شاعر مصری است. (ج 5 ص 18 و 19). احتمالا او همان کسی است که چند بیت در باب مادۀ تاریخ بنای مکتبة الامام امیرالمؤمنین علیه السلام سروده که بر سردر کتابخانه نقش بسته و در مجموعه صحیفة المکتبة نیز نقل شده است.
ز.رؤوف جمال الدین (متولد 1345) (ج 6 ص 177)
ح.محمد عبدالغنی حسن مصری (1325 - 1405) (ج 7 ص 325 – 326). متن آن را علامه امینی در الغدیر نقل کرده بود. ترجمۀ فارسی فصیح آن در کتاب حماسۀ غدیر نوشته استاد محمد رضا حکیمی (چاپ اول سال 1356 شمسی، در بخش «گردانیده ها») آمده است.
ط.دو تقریظ از نعمة البعاج (1329 - 1409) (ج 7 ص 515 – 516)
9. چند غدیریه از نسخه خطی کتاب ثمرات الاسفار علامه امینی نقل شده است، بخصوص آنچه به علمای هندی مربوط می‌شود. برای نمونه:
الف. سید مهدی حسن لکهنوی (م 1325) (ج 5 ص 229 – 230)
ب.غدیریه سید نجم الحسن لکهنویی (1279 – 1353) (ج 5 ص 265 – 266)
10. چند غدیریه از مجلدات مخطوط ماندۀ الغدیر یا یادداشت‌های نقل شده است. از جمله:
الف. غدیریه حسون عبدالله حلی (1250 – 1305) نقل از جلد سیزدهم الغدیر (ج 3 ص 236 – 237)
ب.غدیریه حسن اسدالله کاظمی (متولد 1330) از نسخه‌ای نقل شده که او برای علامه امینی فرستاده بود. (ج 3 ص 152 – 153)
11. برخی از ادیبان شعرهایی در مرثیۀ علامه امینی سروده‌اند.
الف. مرثیۀ سید حسین حجار (متولد 1369) در سال 1422 (ج 6 ص 124)
ب.دو قصیده در رثای علامه امینی از دکتر محمد هادی امینی فرزند ایشان (1353 - 1422) (ج 7 ص 408 – 412)
ختامه مسک
این یادداشت در پنجاهمین سالگرد رحلت علامه امینی (1320 – 1390) منتشر می‌شود. حق این بزرگ مرد بر آیندگان بیش از آن است که گمان کنیم با مکررگویی و مکررنویسی ادا می‌شود. آثار آن فقید باید دستمایۀ تولید علم و پژوهش‌های علوی قرار گیرد.
یقین دارم که این چند سطر پریشان و گسسته نسبت به الغدیر و صاحب آن بسیار کمتر از کمترین ادای دین است، ولی امید دارم که به امضای قبول امام عصر ارواحنا فداه برساند و همگان را مفید افتد. انه سمیع مجیب.
چهارشنبه ۵ تير ۱۳۹۸ ساعت ۱۰:۵۵
