در یک کلام مختصر بگویم: هر کسی که این کتاب را ببیند یا مرور گذرا کند، می‌پذیرد که دست کم آشنایی با مضامین آن برای تمام اهل علم و پژوهش لازم است.

تاریخ شفاهی ضرورتی جدی است، که هنوز آن را جدی نگرفته‌ایم. البته خاطرات سیاسی کم نیست، ولی خاطرات فرهنگی و علمی کمتر نوشته شده است. در این یادداشت مختصر، قصد فهرست کردن چنین مواردی را ندارم. ولی فقط به ضرورت جدی آن اشاره می‌کنم که نمونه‌هایی مانند خاطرات عیسی صدیق یا محمد قاضی یا کتاب جرعه‌ای از دریا (آیة الله شبیری) متأسفانه نمونه‌های کمیاب در تاریخ فرهنگ ماست. یک بخش از یادنامه آیة الله محمدعلی اراکی که آقای استادی چاپ کرد، متن کامل جنگی مفید از ایشان است که حواشی دروس استادش آیة الله حاج شیخ عبدالکریم حائری را آورده و بسی پرنکته است. کتاب «الکلام یجرّ الکلام» نوشته آیة الله سید احمد زنجانی همین گونه است. (متن کامل آن را مؤسسه کتابشناسی شیعه در دست تحقیق و نشر دارد). کاش کسی فهرست کاملی از این گونه کتابها تدوین می‌کرد که فواید بسیار در این کار هست.

نویسنده این کتاب، سابقۀ نگارش و نشر شصت جلد کتاب را در کارنامه‌اش دارد، که در چند سلسله جای گرفته‌اند: مجموعه مهدویت در 25 دفتر، مجموعه زیارت آل یاسین در 4 دفتر، مجموعه مشاهد مشرفه در 12 دفتر، مجموعه جهان دیگر (معاد) در 12 دفتر، آشنایی با تفاسیر و مفسران در 4 دفتر و...
این کتابها همه خوشخوان است و جنبه ترویجی دارد، با ابتکارهایی در نگارش که امروز بسیار لازم است. ولی کتاب «ما سمعت ممن رأیت» گونه‌ای دیگر است. کتابی است که با ظاهر کشکولی خود، سفره‌ای متنوع و گسترده برای تمام اهل تحقیق گسترانده است.
در این کتاب، صدها نکته از دهها فرد شاخص (عالم، شاعر، خطیب، مرجع، کاسب و تاجر و غیره) نقل شده که نویسنده از آنان شنیده و در شصت و چهارمین سال عمر خود، نگارش و تدوین آن را در قالب یک کتاب جالب به پایان برده است. غالب این شنیده‌ها را در منابع چاپ شده نمی‌توان یافت. لذا با تمام فراز و فرودی که در آن است، در مباحث مختلف باید دید و پس از ارزیابی استفاده کرد.

نویسنده خود در باره کتاب می‌گوید:

در این وصف، اغراق نیست. اما مهم در این میان، همت نگارنده است که این پراکنده‌های گریزپا را به بند نگارش کشیده و به دیگران سپرده است.
نویسنده مطالب را حول محور گویندگان مرتب کرده است. مطالب منقول از 58 تن در 500 صفحه آمده و یک بخش پایانی با عنوان «دیگران» شامل مطالبی منقول از 34 تن دیگر است که 150 صفحه دارد. نامهای آشنا از شخصیت‌های علمی نیمه دوم سده چهاردهم در این فهرست کم نیست. از برخی از اینان اثر مکتوب باقی نمانده، که «بسیاردان و کم‌نویس» بوده‌اند. مانند: میرزا مهدی ولایی فهرست‌نگار پیشکسوت کتابخانه رضوی (75 صفحه). منقولات از کسانی که آثار مکتوب دارند، خارج از کتابهایشان است. گاهی نکته‌ای مهم در قالب یک حکایت آمده که راهی میانبُر در پژوهش می‌گشاید.
نقلها همه بی واسطه است مگر آنها که واسطه داشته است. حتی از برخی دو گونه نقل می‌بینیم، گاهی مستقیم و گاهی با واسطه. این دقت نویسنده را نشان می‌دهد.
نویسنده لقب‌های رایج را حذف کرده مگر در مورد مراجع تقلید. آنگاه فصول کتاب را بر اساس لقب گویندگان سامان داده است.

برخی از نکات کتاب:
نکته مهم در لباس طنز (ص 120)
دقت آیة الله بروجردی (ص 127 – 128)، رجوع ایشان به صحیفه (ص 132)، نکته طنز از ایشان (ص 170)، نظرشان در باب شعر (ص 290)
در باره زیارت امین الله (ص 160)
نکته تارخی از آیة الله میلانی (ص 227)
نکته‌ای حدیثی از علامه امینی (ص 239)
نکته علمی – عملی از علامه بلاغی (ص 241)
میرزای قمی و تذکر به جیحون یزدی (ص 312)
در باره امالی سید مرتضی (ص 442)، عبقات الأنوار (ص 444)، تفسیر صافی (ص 158)
عالم ذر (ص 381 – 383)
انگیزه تأسیس کتابخانه وزیری یزد (ص 394)
ادب محدث قمی در نگارش (ص 373)
تعبیر «بخّ بخّ» برای مسخره بود نه تأیید (ص 33)

چند نکته که برای چاپ بعدی کتاب می‌تواند مفید باشد:
1. نام افراد منقول عنه یا رجال مذکور در ضمن حکایات، باید کامل نوشته شود تا در حالت اشتراک نامها خطا پیش نیاید. مانند شیرازی (ص 67)، شهرستانی (ص 71)، حاج شیخ (ص 110)
2. شرح حال مختصر در مورد نامهای یادشده لازم است.
3. نمایه نام‌ها و موضوع‌ها بسیار لازم است.
4. نقل قولهای مربوط به گذشته باید مستند شود، مانند نقل از مجلسی (ص 65)، یعقوب لیث (ص 102)، احادیث ص 403 تا 406، 385، 512، 597، 255 و...
5. توضیحات ضروری که به زمینه و زمانۀ بعضی مطالب مربوط می‌شود. مثلاً در باره یکی از عالمان گذشته آمده که «از مستبدّین» بود. در اینجا توضیحی لازم است که این توصیف در مورد عالمان زمان مشروطه به معنای مخالفت با مشروطه است نه استبداد به معنای فعلی آن.

این یادداشت – که نگارش آن در واپسین روزهای اسفند 1395 خورشیدی سامان گرفت - تقدیم می‌شود به دو دانشمند کتابشناس و کتابدار که در شرق و غرب بودند و هر کدام بابی از این دانش گشودند یا گستردند و هر دو در روزهای اخیر، همزمان در گذشتند:
استاد غلامعلی عرفانیان، فهرست نگار پیشکسوت کتابخانه آستان قدس رضوی که شناسایی بخشی از نسخ خطی مکتبه رضویه حاصل تلاش اوست.
یوجین گارفیلد، کتابدار آمریکایی که یکی از بنیانگذاران علم‌سنجی و کتاب‌سنجی محسوب می‌شود و تحلیل استنادی در سالهای اخیر مدیون تلاش اوست.