یکی از آثار ارزشمندی که در سالهای اخیر منتشر شد، کتاب فضائل فاطمة الزهراء نوشتۀ حاکم نیشابوری محدث بزرگ اهل سنت و صاحب المستدرک علی الصحیحین ( 321 – 405) است.
این کتاب، از نوادر آثار حدیثی است که برخی از بزرگان در ضمن شرح حال حاکم، از آن نام برده‌اند ولی متن آن در دسترس نبود، تا اینکه به سال 1429 / 2008 توسط علی رضا بن عبدالله تحقیق و منتشر شد. (قاهره: دار الفرقان).
نگارنده در مورد آن توضیح مختصری همراه با تلخیص کل کتاب در قالب یک مقالۀ فارسی تحت عنوان «هجده فصل در زندگی صدیقه کبری، گفتاری بر اساس کتاب فضائل فاطمة الزهراء» نگاشت که در فصلنامۀ امامت پژوهی (نشریه بنیاد امامت) شمارۀ 11 ( پاییز 1392) منتشر شد. و متن آن در سایت بنیاد فرهنگی امامت نیز آمده است.
آنچه در پی می‌آید، نکاتی اضافه بر آن مقاله است که این روزها بدان رسیده‌ام و در آستانۀ میلاد حضرت سیدة النساء (جمادی الاخری 1436) می‌نویسم، همراه با نکاتی اضافه بر آن که خالی از فایده نیست.
این روزها کتابی به دستم رسید که در صفحۀ عنوان چنین معرفی شده است: البیان، تألیف: العلامة السید محمد حسین الحسیني الجلالي، تحقیق: الشیخ حسین حلبیان، قم: مجمع الذخائر الاسلامیة، 1393 شمسی/ 2015 میلادی، 278ص. (در سلسله منشورات همایش بین المللی ایران و عراق، مجموعۀ «في ظلال المؤتمر»، شماره 9)
توضیح در مورد این کتاب چنین است که استاد جلالی ـ که دهها سال است در شیکاگو (آمریکا) به تبلیغ تشیع اشتغال دارد ـ از دانشوران عراقی الاصل است که سالها در محضر علامه محقق شیخ آقا بزرگ تهرانی درس آموخته و شرح حال ایشان را نوشته که متن و ترجمه آن چاپ شده است (متن: غایة الأماني في حیاة شیخنا الطهراني، تهران: کتابخانه ملی، 1388 شمسی؛ ترجمه: زندگی و آثار شیخ آقا بزرگ تهرانی، ترجمه: سید محمد علی احمدی ابهری، تهران: کتابخانه مجلس، 1382 شمسی).
استاد جلالی به پژوهش‌های مرتبط با تراث شیعی علاقۀ ویژه‌ای نشان داده و آثاری به چاپ رسانده است، از جمله: مسند نهج البلاغة، فهرس التراث، معجم الأحادیث، مسند الإمام موسی بن جعفر علیه السلام و ...
بخشی از تلاش‌های استاد جلالی در ادامۀ راه استادش محقق تهرانی، در موضوع اجازات روایی است، مانند: الجوهر الفرید في مهام الاسانید، نصوص الاجازات للأعلام الأثبات، العلم الشامخ في نصوص اجازات المشایخ، الدر الشفاف، الجیزة الوجیزة، الاجازة العزیزة.
ایشان در این کتابها، به نوآوری در اجازات روایی پرداخته است. در شمار مشایخ روایی او، علاوه بر دانشوران شیعی مانند محقق تهرانی و سید هبة الدین شهرستانی، گروهی از دانشوران سنی و زیدی نیز دیده می‌شود مانند: علوی بن عباس المالکی، حمود المؤید، محمد یاسین الفادانی.
باری، آقای حلبیان از اصفهان نامه ای به استاد نوشته و ضمن ارسال برخی از آثار خود، اجازۀ روایت حدیث از ایشان خواسته است. ایشان صدور اجازۀ روایتی را موکول کرده به این که آقای حلبیان، یک حدیث مسند را به انتخاب خود برگزیند و در مورد آن به پنج سؤال جواب دهد:
1.سند حدیث: راویان سند، از مؤلف تا امام معصوم: چه کسانی‌اند؟ تعداد آنان؟ ویژگی هاشان؟ چرا به این روایت اهتمام کردند؟ عوامل این اهتمام (اگر قابل دستیابی باشد)؟ نقاط بارز در زندگی رجال سند؟
2. متن حدیث: روایت در موضوع منتخب، روایت واحد است یا بیشتر؟ اگر متعدد است، آیا نصّ مورد اتفاق است؟ زیادات آن چیست؟ این زیادات، در کجای نصّ مورد نظر است: آغاز، وسط یا آخر آن؟ واژه‌هایی که نیاز به توضیح دارد.
3. تخریج حدیث: آیا کسی دیگر حدیث را تخریج کرده یا نه؟ چه کسانی بودند؟ آیا در مصادر شیعه‌اند یا دیگران؟ تخریج به لفظ است یا معنی؟ تخریج کنندگان با آنها موافقت کرده‌اند یا نه؟ و چرا؟
پاسخ این پرسش‌ها بر اساس مسانید و صحاح سته و کتب دیگر باید تدوین شود.
4. دلالت حدیث: مدلول حدیث به نفس آن چیست؟ در مقایسه با قرآن و سنت چه می‌فهمیم؟
5. نتیجۀ بحث: جایگاه این حدیث در زمان ما چیست؟ اهمیت اجرای آن در زندگی امروز ما و توجه بدان به عنوان گامی در راه اصیل اسلامی چیست؟ (البیان، ص 34-35)
جناب حلبیان برای پاسخ به این پرسش‌ها، دو حدیث با مضمونی واحد برگزیده که به حدیث اول آن اشاره می‌شود: شیخ صدوق به سند خود، از مفضل روایت کرده است که از امام صادق علیه السلام پرسید: «أخبرني عن قول رسول الله صلّی الله علیه وآله في فاطمة: أنها سیّدة نساء العالمین، أهي سیّدة نساء عالمها؟» امام علیه السلام فرمود: «ذاك لمریم کانت سیدة نساء عالمها، وفاطمة سیدة نساء العالمین من الاولین والآخرین» (معاني الأخبار، ص 107)
آنگاه در مورد آن پژوهشی خدمت استاد فرستاده که در این کتاب، تحت عنوان شرح الروایتین في أفضلیة فاطمة سلام الله علیها آورده است. (البیان ص 41ـ60).
استاد به قول خود وفا کرده و این اجازه را تحت عنوان البیان في إجازة الشیخ حسین حلبیان نوشته است.
این مجموعه، در سلسله مطالعات مربوط به "اجازة الحدیث" جایگاهی ویژه دارد که در اینجا مجال بسط کلام نیست.
باری، جناب حلبیان در هنگام چاپ و نشر، رساله‌ای دیگر را به این مجموعه افزوده است. این رساله، چاپ عکسی کتاب «مناقب فاطمة سیّدة نساء العالمین رضي الله عنها وعن بعلها وصلوات الله علی أبیها» نوشتۀ حاکم نیشابوری است که پیشتر یاد شد.
استاد جلالی تنها نسخۀ شناخته‌شدۀ رساله را ـ که مبنای چاپ تحقیقی یاد شده است ـ در ترکیه یافته، که به تاریخ 588 هجری کتابت شده و به فردی به نام محمد بن محمد بن اسکرانی تعلق داشته است. ضمیمۀ این نسخه، رساله‌ای مختصر و مهم تحت عنوان تاریخ اهل البیت من آل رسول الله تألیف ابوعمر نصر بن علی جهضمی بصری (م 250) آمده که مبنای کتاب موالید الائمة نوشتۀ محمد بن ابی ابلح بغدادی (م 325) بوده و با تحقیق استاد جلالی منتشر شده بود (بیروت، 1408). نسخۀ عکسی هر دو کتاب به صورت رنگی به ضمیمۀ البیان (45 صفحه) منتشر شده که برای پژوهشگران در زمینۀ حضرت زهرا سلام الله علیها فرصتی مغتنم است. استاد جلالی قبل از آن، مطالبی آورده در چند عنوان:
الف. حاکم نیشابوری، به روایت: ابن خلّکان، امیر کبیر مصری، اسماعیل پاشا بغدادی، آقا بزرگ تهرانی و عمر رضا کحالة .
ب. آیا مؤلف شیعه بوده یا نه؟
ج. سلسله سند آقای جلالی تا مؤلف.
د. صحت نسبت کتاب.
ه. معرفی نسخه.
این کتاب، از نوادر آثار حدیثی است که برخی از بزرگان در ضمن شرح حال حاکم، از آن نام برده‌اند ولی متن آن در دسترس نبود، تا اینکه به سال 1429 / 2008 توسط علی رضا بن عبدالله تحقیق و منتشر شد. (قاهره: دار الفرقان).
نگارنده در مورد آن توضیح مختصری همراه با تلخیص کل کتاب در قالب یک مقالۀ فارسی تحت عنوان «هجده فصل در زندگی صدیقه کبری، گفتاری بر اساس کتاب فضائل فاطمة الزهراء» نگاشت که در فصلنامۀ امامت پژوهی (نشریه بنیاد امامت) شمارۀ 11 ( پاییز 1392) منتشر شد. و متن آن در سایت بنیاد فرهنگی امامت نیز آمده است.
آنچه در پی می‌آید، نکاتی اضافه بر آن مقاله است که این روزها بدان رسیده‌ام و در آستانۀ میلاد حضرت سیدة النساء (جمادی الاخری 1436) می‌نویسم، همراه با نکاتی اضافه بر آن که خالی از فایده نیست.
این روزها کتابی به دستم رسید که در صفحۀ عنوان چنین معرفی شده است: البیان، تألیف: العلامة السید محمد حسین الحسیني الجلالي، تحقیق: الشیخ حسین حلبیان، قم: مجمع الذخائر الاسلامیة، 1393 شمسی/ 2015 میلادی، 278ص. (در سلسله منشورات همایش بین المللی ایران و عراق، مجموعۀ «في ظلال المؤتمر»، شماره 9)
توضیح در مورد این کتاب چنین است که استاد جلالی ـ که دهها سال است در شیکاگو (آمریکا) به تبلیغ تشیع اشتغال دارد ـ از دانشوران عراقی الاصل است که سالها در محضر علامه محقق شیخ آقا بزرگ تهرانی درس آموخته و شرح حال ایشان را نوشته که متن و ترجمه آن چاپ شده است (متن: غایة الأماني في حیاة شیخنا الطهراني، تهران: کتابخانه ملی، 1388 شمسی؛ ترجمه: زندگی و آثار شیخ آقا بزرگ تهرانی، ترجمه: سید محمد علی احمدی ابهری، تهران: کتابخانه مجلس، 1382 شمسی).
استاد جلالی به پژوهش‌های مرتبط با تراث شیعی علاقۀ ویژه‌ای نشان داده و آثاری به چاپ رسانده است، از جمله: مسند نهج البلاغة، فهرس التراث، معجم الأحادیث، مسند الإمام موسی بن جعفر علیه السلام و ...
بخشی از تلاش‌های استاد جلالی در ادامۀ راه استادش محقق تهرانی، در موضوع اجازات روایی است، مانند: الجوهر الفرید في مهام الاسانید، نصوص الاجازات للأعلام الأثبات، العلم الشامخ في نصوص اجازات المشایخ، الدر الشفاف، الجیزة الوجیزة، الاجازة العزیزة.
ایشان در این کتابها، به نوآوری در اجازات روایی پرداخته است. در شمار مشایخ روایی او، علاوه بر دانشوران شیعی مانند محقق تهرانی و سید هبة الدین شهرستانی، گروهی از دانشوران سنی و زیدی نیز دیده می‌شود مانند: علوی بن عباس المالکی، حمود المؤید، محمد یاسین الفادانی.
باری، آقای حلبیان از اصفهان نامه ای به استاد نوشته و ضمن ارسال برخی از آثار خود، اجازۀ روایت حدیث از ایشان خواسته است. ایشان صدور اجازۀ روایتی را موکول کرده به این که آقای حلبیان، یک حدیث مسند را به انتخاب خود برگزیند و در مورد آن به پنج سؤال جواب دهد:
1.سند حدیث: راویان سند، از مؤلف تا امام معصوم: چه کسانی‌اند؟ تعداد آنان؟ ویژگی هاشان؟ چرا به این روایت اهتمام کردند؟ عوامل این اهتمام (اگر قابل دستیابی باشد)؟ نقاط بارز در زندگی رجال سند؟
2. متن حدیث: روایت در موضوع منتخب، روایت واحد است یا بیشتر؟ اگر متعدد است، آیا نصّ مورد اتفاق است؟ زیادات آن چیست؟ این زیادات، در کجای نصّ مورد نظر است: آغاز، وسط یا آخر آن؟ واژه‌هایی که نیاز به توضیح دارد.
3. تخریج حدیث: آیا کسی دیگر حدیث را تخریج کرده یا نه؟ چه کسانی بودند؟ آیا در مصادر شیعه‌اند یا دیگران؟ تخریج به لفظ است یا معنی؟ تخریج کنندگان با آنها موافقت کرده‌اند یا نه؟ و چرا؟
پاسخ این پرسش‌ها بر اساس مسانید و صحاح سته و کتب دیگر باید تدوین شود.
4. دلالت حدیث: مدلول حدیث به نفس آن چیست؟ در مقایسه با قرآن و سنت چه می‌فهمیم؟
5. نتیجۀ بحث: جایگاه این حدیث در زمان ما چیست؟ اهمیت اجرای آن در زندگی امروز ما و توجه بدان به عنوان گامی در راه اصیل اسلامی چیست؟ (البیان، ص 34-35)
جناب حلبیان برای پاسخ به این پرسش‌ها، دو حدیث با مضمونی واحد برگزیده که به حدیث اول آن اشاره می‌شود: شیخ صدوق به سند خود، از مفضل روایت کرده است که از امام صادق علیه السلام پرسید: «أخبرني عن قول رسول الله صلّی الله علیه وآله في فاطمة: أنها سیّدة نساء العالمین، أهي سیّدة نساء عالمها؟» امام علیه السلام فرمود: «ذاك لمریم کانت سیدة نساء عالمها، وفاطمة سیدة نساء العالمین من الاولین والآخرین» (معاني الأخبار، ص 107)
آنگاه در مورد آن پژوهشی خدمت استاد فرستاده که در این کتاب، تحت عنوان شرح الروایتین في أفضلیة فاطمة سلام الله علیها آورده است. (البیان ص 41ـ60).
استاد به قول خود وفا کرده و این اجازه را تحت عنوان البیان في إجازة الشیخ حسین حلبیان نوشته است.
این مجموعه، در سلسله مطالعات مربوط به "اجازة الحدیث" جایگاهی ویژه دارد که در اینجا مجال بسط کلام نیست.
باری، جناب حلبیان در هنگام چاپ و نشر، رساله‌ای دیگر را به این مجموعه افزوده است. این رساله، چاپ عکسی کتاب «مناقب فاطمة سیّدة نساء العالمین رضي الله عنها وعن بعلها وصلوات الله علی أبیها» نوشتۀ حاکم نیشابوری است که پیشتر یاد شد.
استاد جلالی تنها نسخۀ شناخته‌شدۀ رساله را ـ که مبنای چاپ تحقیقی یاد شده است ـ در ترکیه یافته، که به تاریخ 588 هجری کتابت شده و به فردی به نام محمد بن محمد بن اسکرانی تعلق داشته است. ضمیمۀ این نسخه، رساله‌ای مختصر و مهم تحت عنوان تاریخ اهل البیت من آل رسول الله تألیف ابوعمر نصر بن علی جهضمی بصری (م 250) آمده که مبنای کتاب موالید الائمة نوشتۀ محمد بن ابی ابلح بغدادی (م 325) بوده و با تحقیق استاد جلالی منتشر شده بود (بیروت، 1408). نسخۀ عکسی هر دو کتاب به صورت رنگی به ضمیمۀ البیان (45 صفحه) منتشر شده که برای پژوهشگران در زمینۀ حضرت زهرا سلام الله علیها فرصتی مغتنم است. استاد جلالی قبل از آن، مطالبی آورده در چند عنوان:
الف. حاکم نیشابوری، به روایت: ابن خلّکان، امیر کبیر مصری، اسماعیل پاشا بغدادی، آقا بزرگ تهرانی و عمر رضا کحالة .
ب. آیا مؤلف شیعه بوده یا نه؟
ج. سلسله سند آقای جلالی تا مؤلف.
د. صحت نسبت کتاب.
ه. معرفی نسخه.
سه شنبه ۱ ارديبهشت ۱۳۹۴ ساعت ۱۲:۴۶
نمایش ایمیل به مخاطبین
نمایش نظر در سایت
۲) از انتشار نظراتی که فاقد محتوا بوده و صرفا انعکاس واکنشهای احساسی باشد جلوگیری خواهد شد .
۳) لطفا جهت بوجود نیامدن مسائل حقوقی از نوشتن نام مسئولین و شخصیت ها تحت هر شرایطی خودداری نمائید .
۴) لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید .