از دیدنی‌های نمایشگاه کتاب تهران، یک سلسله کتاب بود که «سلسلۀ ماتم» نام دارد. این گروه کتابها – که تا کنون 18 عنوان در این سلسله چاپ شده – از منشورات مجمع ذخائر اسلامی است که به صورت چاپ عکسی از نسخه‌های خطی یا چاپ سنگی منتشر شده‌اند. موضوع کلی آنها ادبیات آیینی است که به اعتبار غلبۀ ادبیات عاشورایی بر این جریان ادبی، نام سلسلۀ ماتم بر آن نهاده‌اند. در این فرصت، علاقمندان به این گونه مطالعات را به مرور این کتابها و استفاده از آنها فرامی‌خوانم. عناوین مربوط را از سایت ناشر، زیر عنوان منشورات سال 1394 می‌توان یافت.
اما هدف از این یادداشت، معرفی یکی از کتابهای این سلسله است تا از سویی کمترین قدرشناسی از بانیان این اقدام خیر شده باشد و از سوی دیگر، با درونمایۀ این کتاب آشنا شویم که در مسیر مطالعات مربوط به یکی دو قرن اخیر، جایگاهی دارد.
کتاب «مجموعه قصاید و مراثی اهل بیت علیهم السلام» بازچاپ نسخه‌ای چاپ سنگی مربوط به سال 1356 هجری قمری است که 116 صفحه دارد. و اصل آن در کتابخانه دانشگاه اصفهان نگهداری می‌شود. از انجامه کتاب برمی‌آید که به سعی و اهتمام و مؤونه حاج ابوالقاسم منصور همدانی فرزند حاج موسی به طبع رسیده است. طبعاً این مرحوم یکی از خادمان گمنام عرصۀ فرهنگ است که به این مناسبت، از او یاد می‌شود. روانش شاد و با اهل بیت نور محشور باد.
درونمایۀ کتاب در یک نگاه کلی گزیده‌ای است از اشعار چند فقیه قرن چهاردهم که در مدح و مرثیۀ اهل بیت سروده‌اند. و به اعتبار سرایندگان قاعدتاً مضامین استوارتری نسبت به دیگر سروده‌ها را باید انتظار داشت.
اشعار شخصیت‌های زیر در کتاب آمده است:
1.میرزا محمدتقی شیرازی (ص 3 – 56 و 98 و 108 – 110). چون عمدۀ محتوا، اشعار ایشان است، لذا عنوان اصلی کتاب به نام ایشان ثبت شده است. البته به قرینۀ رکابۀ صفحه 98 ظاهرا بین ص 98 و 99 یک یا چند برگ افتاده که باید در چاپ‌های بعدی این کتاب استدراک شود.
2.میرزا اسماعیل شیرازی (ص 56 – 69 و 110 - 114).
3.میرزا ابراهیم شیرازی (ص 69 - 86).
4.میرزا صادق (ص 87 – 88). آیا میرزا صادق تبریزی است یا دیگری؟ باید بررسی شود.
5.شیخ فضل الله نوری (ص 89 – 95).
6.میرزا حبیب الله خراسانی (ص 95 – 98).
7.شیخ محمد حسین اصفهانی (ص 99 – 107).
قصاید همه فارسی است بجز دو قصیده میرزا اسماعیل شیرازی (ص 110 – 114).
اهمیت این کتاب در آن است که بجز شیخ محمدحسین اصفهانی و میرزا حبیب خراسانی که دیوان مفصل آنها چاپ شده، از دیگر شخصیت‌های یادشده فقط اشعاری پراکنده در منابع مختلف نقل شده است، مثلاً در الغدیر علامه امینی و بعضی از جنگ‌های مخطوط یا چاپ سنگی‌ها که خود در شمار کتابهای خطی به شمار می‌روند.
بعلاوه در این دو مورد که دیوان آنها موجود است، باید دید که آیا نسبت اشعار نقل شده در این مجموعه با نسخه دیوان چیست؟ اشعار مرحوم اصفهانی در زمان حیاتش منتشر شده‌اند، لذا این نسخه ارزش ویژه‌ای دارد.
به هر حال، ارزش این گونه مجموعه‌ها بر اهل آن پوشیده نیست و همین مقدار که بیان شد، در برابر خوانندگان این قلم انداز، از باب «زیره به کرمان بردن» بود که باید نگارنده را ببخشند.
از آن روی که این سطور در آستانۀ نیمۀ شعبان، میلاد گرامی امید انسان و پناه انسانیت در احیای عدالت، حضرت بقیة الله ارواحنا فداه منتشر می‌شود، بخشهایی از دو قصیدۀ مولودیۀ مرحوم آیة الله میرزا محمدتقی شیرازی (متوفی 1338 هجری قمری) در آستانۀ یکصدمین سالگرد ارتحال آن فقیه مجاهد، زیب دفتر می‌شود.
قصیدۀ اول (48 بیت) با این مطلع است:

در این قصیده غیبت امام عصر عجل الله تعالی فرجه را بدین سان به تصویر می‌کشد:

در همین قصیده چنین می‌سراید:

مرحوم آیة الله شیرازی قصیدۀ مولودیۀ دیگری در ولادت امام عصر ارواحنا فداه دارد (در 40 بیت) با این مطلع:

و در ضمن آن می‌سراید:

و آنگاه که شاعر شور می‌گیرد، عربی را با فارسی در هم می‌آمیزد، آرایه‌های ادبی و بلاغی را در نظمی هیجان‌افزا می‌ریزد و با لحنی حماسی می‌سراید:

زیبایی‌های این دفتر ادب و دانش بیش از آن است که در مجال تنگ این قلم‌انداز شتاب‌زده بگنجد. حلاوت تلاوت این کتاب گشوده حکمت ارزانی‌تان باد.