[101]
متن: فلم یقربا تلک الشجرة و لم یأکلا منها و إنّما أکلا من غیرها
ترجمه: به آن درخت نزدیک نشدند و از آن نخوردند، جز اینکه از یکی دیگر خوردند
پیشنهاد: آنان نه به آن درخت نزدیک شدند و نه از آن خوردند، بلکه از درخت دیگر خوردند
نکته: چگونه دوست عزیز ما، برای ترجمۀ "انما" دست از کلیشۀ رایج برداشت و آن را "جز اینکه" معنا کرد؟ پس معلوم می‌شود که می‌توان معادل دیگر برای آن آورد، بجز معادل سنتی "این است و جز این نیست". اما چرا این معادل؟ ظاهراً باید گفت: المعنی فی بطن المترجم!

[102]
متن: الرابع: توبة الصالحین و المتقین و استغفارهم [؛] فلا یشترط فی صدق مفهوم التائب کون التوبة بعد ارتکاب الذنوب
ترجمه: توبۀ نیکوکاران و پرهیزکاران و استغفار کردنشان مشروط به راستی و درستی مفهوم توبه کننده نمی‌باشد از آن جهت که مرتکب گناهان شده باشد.
پیشنهاد: چهارم: توبۀ نیکوکاران و پرهیزکاران و استغفار آنها. برای صدق مفهوم توبه شرط نیست که حتماً بعد از ارتکاب گناهان باشد.
نکته: 1.متن، علامت گذاری نشده و مترجم نیز دقت نکرده است. لذا باید در متن، بین دو کلمۀ «استغفارهم» و «فلا» با ویرگل یا نقطه ویرگول جدا می‌شد. چون مترجم چنین علامتی ندیده، معنای دو جمله را با هم در آمیخته و جمله‌ای جدید و نامفهوم پدید آورده است. راهکار این است که مترجم ابتدا متن را با دقت بخواند، آنگاه مطمئن شود که درست فهمیده و سپس ترجمه را آغاز کند. 2.عبارت «بعد ارتکاب الذنوب» چگونه ترجمه شده: «از آن جهت که ...»؟ لطفاً تأمّل کنید.

[103]
متن: فالتوّاب ... و لا یشترط فی صدق مفهومه و إطلاقه علیه تعالی أن یکون رجوعه بعد إعراضه و سخطه
ترجمه: "تواب" ... از جهت راست بودنِ مفهوم و اطلاق آن بر خدای متعال مشروط به بازگشت پس از روی برگرداندن و نارضایتی او نیست.
پیشنهاد: "تواب" ... صدق مفاد آن و اطلاق آن بر خدای متعال، مشروط به آن نیست که بازگشت خداوند، پس از اعراض و ناخوشنودی او باشد.
نکته: می‌پذیرم که نویسنده کلام را پیچیده بیان کرده، در حالی که می‌توانست به زبان ساده تر بازگوید. ولی دلیل ندارد که مترجم خود را اسیر ساختار بیانی او کند و از ساده نویسی دست بدارد.

[104]
متن: حقّانیتها و حقیقتها
ترجمه: حقانیت و حقیقی بودن شان
پیشنهاد: حقانیت و حقیقت آن
نکته: امروزه «حقیقی» عمدتاً در برابر «مجازی» به کار می‌رود. لذا باید مواظب کاربرد کلمات باشیم. باید دانست که در اینجا «حقیقت» در برابر «بیهوده و یاوه» مورد نظر است.

[105]
متن: یمجّدها
ترجمه: آن را ستایش می‌فرماید
پیشنهاد: آن را می‌ستاید
نکته: انتخاب کوتاه نویسی به جای درازنویسی باید از فعلهای مختلف آغاز شود تا قلم به آن عادت کند و در عبارات و جملات به کار گیرد.

[106]
متن: شرع في تحبیب نفسه إلیهم بما اصطفاهم و أکرمهم بمواهبه و عواطفه
ترجمه: اظهار دوستی خود نسبت به آنان را آغاز کرده است به جهت برگزیدنشان و گرامیداشت آنان با بخشش‌ها و عاطفه هایش
پیشنهاد: آغاز دوستی خود را به آنها اعلام می‌کند تا آنها را برگزیند و به بخشش‌ها و عاطفه هایش گرامی دارد.
نکته: تبدیل ساختار اسمی به فعلی کاری است آسان که خواننده را از گرفتاری در پیچ و خم جمله‌های نامفهوم رها می‌کند.

[107]
متن: فرسان المجتمع
ترجمه: سوارکاران اجتماع
پیشنهاد: پیشتازان جامعه
نکته: در زمان گذشته که نقل و انتقال، فقط به وسیلۀ چهارپا مقدور بود، اسب سریع‌ترین وسیله به شمار می‌آمد. لذا به اسب، «فَرَس» و به اسب سوار، «فارِس» می‌گفتند که «فرسان» جمع آن است. لذا مفهوم «پیشتازی» در دل این کلمه نهفته است. با توجه به بافت کلام، باید دید کدام معنا مورد نظر است.

[108]
متن: سکنی اسماعیل و بنیه فی الحجاز و ما والاها معلوم
ترجمه: سکونت اسماعیل و فرزندانش در حجاز و آنچه به دنبال آن رخ داد مشخص و معلوم است.
پیشنهاد: سکونت اسماعیل و فرزندانش در حجاز و پیرامون آن مشخص و معلوم است.
نکته: شتابزدگی در ترجمه فاجعه آفرین است. بازنگری و بازنگاری نکردن، فاجعه بارتر.

[109]
متن: تأمّلوا أمرهم في حلّ تشتّتهم و تفرّقهم
ترجمه: در مورد پراکندگی و از هم جدا بودن آنان اندیشه کنید.
پیشنهاد: بیندیشید در پراکندگی و جداییِ آنها.
نکته: وقتی یک کلمه بار معنایی چند کلمه را به آسانی بر عهده می‌گیرد، چرا از این فرصت بهره نگیریم؟

[110]
متن: و معنی العهد قد تقدّم في تفسیر قوله تعالی: ......
ترجمه: معنی "العهد" از پیش در تفسیر فرموده‌اش تعالی ..... آمده است.
پیشنهاد: معنی "عهد" پیش از این در تفسیر آیۀ ........ بیان شده است.
نکته: گریز از کلیشه‌ها در عین التزام به انتقال معنا، ضرورتی است که خلاقیت و ابتکار مترجم را می‌طلبد.