مقدمه
مرحوم آیة الله میرزا احمد آشتیانی از بزرگان علمای تهران (1300 – 1395 ق./ 1261 – 1354 ش.) از عالِمان بزرگ تهران بود که با وجود درجۀ بالای علمی بدون تکلّف و در سادگی تمام، عمری به تربیت مردم و حلّ مشکلات علمی و عقیدتی و اجتماعی آنها گذراند. ترجیح این خدمات بر عناوین علمی رایج یکی از بزرگترین کرامات او به شمار می‌آید. نسلی از این گونه بزرگان دهها سال در تهران منشأ خدمات فرهنگی و مربّی عموم مردم بودند و به این گونه سلوک عملی افتخار می‌کردند.
در شمار تألیفات ایشان باید از کتاب‌هایی همچون نامه رهبران، طرائف الحکم، مقالات احمدیه، لوامع الحقائق و بیست رساله نام برد. بیست رساله شامل رساله‌های کم برگ و پر باری است که ایشان برای عموم مردم می‌نوشت و برخی از آن‌ها را این بنده هنوز در دست مردم تهران می‌بینم که در سجادۀ خود نهاده و پیوسته از آن‌ها بهره می‌گیرند. مجموع صفحات این کتاب با مقدمه و اضافات محقق (جناب شیخ رضا استادی که خود محضر این استاد را درک کرده)، 456 صفحه است.
باری، تفصیل در مورد این بزرگ و چنین بزرگانی که راه تقرّب به خالق را در خدمت بی‌ریا به خلق خدا جستند، بیرون از حوصلۀ این مقدمۀ مختصر است.
گریز از تکلّف را در همین یادداشت مختصر و حکیمانه می‌توان به روشنی دید. مرحوم احمد گلچین معانی به سال 1319 شمسی از شماری از بزرگان روزگار خود می‌خواهد که مطلبی به خط خود بنویسند تا در مجموعه‌ای منتشر کند. دهها یادداشت کوتاه و بلند بدین‌سان گرد می‌آورد و «گلزار معانی» نام می‌نهد، که امروز – پس از گذشت هشتاد سال از تدوین و نشر کتاب – خود موزه‌ای است دیدنی، از نسلی که هر کدام به گونه‌ای حقّی به گردن ما دارند.
به جای خویش بنگذاشتند و بگذشتند ....
در این توصیه نامۀ اخلاقی ایشان به نقل چهار حدیث بسنده می‌کند. ساده و بی تکلّف و بدون پرداختن به حواشی و هنرنمایی‌های علمی رایج. و درس عملی اخلاق را در همین‌گونه نگارش می‌دهد.
شایسته و بایسته نیست که بیش از این در این مقدمه معطّل بمانید. این شما و این برگ زرّین اخلاق عملی که عنوان یکصد و یکمین قلم انداز این بندۀ ناتوان بدان آراسته شد. دعای خیر حضرت بقیّة الله ارواحنا فداه بدرقۀ راهتان باد.

متن توصیه نامۀ اخلاقی
و مما روی فی المجلّد السابع عشر من کتاب بحار الانوار ما عن ابی أَيُّوبَ الْأَنْصَارِيِّ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله يَقُولُ:‏
حَلُّوا أَنْفُسَكُمُ الطَّاعَةَ وَ أَلْبِسُوهَا قِنَاعَ‏ الْمُخَالَفَة؛ فَاجْعَلُوا آخِرَتَكُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَ سَعْيَكُمْ لِمُسْتَقَرِّكُمْ.
وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ عَنْ قَلِيلٍ رَاحِلُونَ وَ إِلَى اللَّهِ صَائِرُونَ. وَ لَا یُغْنِي عَنْكُمْ هُنَالِكَ إِلَّا صَالِحُ عَمَلٍ قَدَّمْتُمُوهُ وَ حُسْنُ ثَوَابٍ أَحْرَزْتُمُوهُ؛ فَإِنَّكُمْ إِنَّمَا تَقْدَمُونَ عَلَى مَا قَدَّمْتُمْ وَ تُجَازُونَ عَلَى مَا أَسْلَفْتُمْ؛ فَلَا تَخْدَعَنَّكُمْ زَخَارِفُ دُنْيَا دَنِيَّةٍ عَنْ مَرَاتِبِ جَنَّاتٍ عَلِيَّةٍ.
فَكَانَ قَدِ انْكَشَفَ الْقِنَاعُ وَ ارْتَفَعَ الِارْتِيَابُ وَ لَاقَى كُلُّ امْرِئٍ مُسْتَقَرَّهُ وَ عَرَفَ مَثْوَاهُ وَ مُنْقَلَبَه‏ [بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج‏74 ؛ ص182]
و ما عن الامام محمد بن علي الجواد علیهما السلام:
مَنْ‏ وَثِقَ‏ بِاللَّهِ‏ أَرَاهُ السُّرُورَ، وَ مَنْ تَوَكَّلَ عَلَيْهِ كَفَاهُ الْأُمُورَ.
وَ الثِّقَةُ بِاللَّهِ حِصْنٌ لَا يَتَحَصَّنُ فِيهِ إِلَّا مُؤْمِنٌ أَمِينٌ.
وَ التَّوَكُّلُ عَلَى اللَّهِ نَجَاةٌ مِنْ كُلِّ سُوءٍ وَ حِرْزٌ مِنْ كُلِّ عَدُوّ.
وَ الدِّينُ عِزٌّ وَ الْعِلْمُ كَنْزٌ وَ الصَّمْتُ نُورٌ.
وَ غَايَةُ الزُّهْدِ الْوَرَعُ وَ لَا هَدْمَ لِلدِّينِ مِثْلُ الْبِدَعِ وَ لَا أَفْسَدَ لِلرِّجَالِ مِنَ الطَّمَعِ.
وَ بِالرَّاعِي تَصْلُحُ الرَّعِيَّةُ وَ بِالدُّعَاءِ تُصْرَفُ الْبَلِيَّةُ.
وَ مَنْ رَكِبَ مَرْكَبَ الصَّبْرِ، اهْتَدَى إِلَى مِضْمَارِ النَّصْرِ.
وَ مَنْ عَابَ عِيبَ وَ مَنْ شَتَمَ أُجِيبَ.
وَ مَنْ غَرَسَ أَشْجَارَ التُّقَى اجْتَنَى ثِمَارَ الْمُنَى. [بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج‏75 ؛ ص79 ]
و عنه علیه السلام أیضاً:
فَسَادُ الْأَخْلَاقِ‏ بِمُعَاشَرَةِ السُّفَهَاءِ وَ صَلَاحُ الْأَخْلَاقِ بِمُنَافَسَةِ الْعُقَلَاءِ.
وَ الْخَلْقُ أَشْكَالٌ، فَكُلٌّ يَعْمَلُ عَلى‏ شاكِلَتِهِ.
‏ وَ النَّاسُ إِخْوَانٌ؛ فَمَنْ كَانَتْ إِخْوَتُهُ فِي غَيْرِ ذَاتِ اللَّهِ، فَإِنَّهَا تَحُوزُ عَدَاوَةً. وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى: الْأَخِلَّاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِين‏ [بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج‏75 ؛ ص82 ]
و مما روی فی بعض الکتب عن عیسی بن مریم علیه السلام:
بِحَقٍّ أَقُولُ لَكُمْ: كَمَا نَظَرَ الْمَرِيضُ‏ إِلَى الطَّعَامِ فَلَا يَتَلَذَّذُ بِهِ مِنْ شِدَّةِ الْوَجَعِ، كَذَلِكَ صَاحِبُ الدُّنْيَا لَا يَتَلَذَّذُ بِالْعِبَادَةِ وَ لَا يَجِدُ حَلَاوَتَهَا مَعَ مَا يَجِدُهُ مِنْ حَلَاوَةِ الدُّنْيَا.
بِحَقٍّ أَقُولُ لَكُمْ: إِنَّ الدَّابَّةَ إِذَا لَمْ تُرْكَبْ وَ تُمْتَهَنْ‏ تَصَعَّبَتْ وَ تَغَيَّرَ خُلُقُهَا؛ كَذَلِكَ الْقُلُوبُ إِذَا لَمْ تُرَقَّقْ بِذِكْرِ الْمَوْتِ وَ بِنَصْبِ الْعِبَادَةِ، تَقْسُو وَ تَغْلُظُ.
وَ بِحَقٍّ أَقُولُ لَكُمْ: إِنَّ الزِّقَّ إِذَا لَمْ يَنْخَرِقْ أَوْ يَنْحَلْ‏، يُوشِكُ أَنْ يَكُونَ وِعَاءَ الْعَسَلِ؛ كَذَلِكَ الْقُلُوبُ إِذَا لَمْ تَخْرِقْهَا الشَّهَوَاتُ أَوْ يُدَنِّسْهَا الطَّمَعُ أَوْ يقسيها النَّعِيمُ، فَسَوْفَ تَكُونُ أَوْعِيَةَ الْحِكْمَة [مجموعة ورام ؛ ج‏1 ؛ ص148]
و قد رسمتها لطلب بعض الأشراف. و أنا العبد الفانی أحمد الآشتیاني.