در بارۀ صحیفۀ سجادیه، این کتاب بسیار گرانسنگ و بسیار مهجور، سخن گفته‌اند، اما هنوز بسیار باید گفت و گفت تا میان عالِمان و عموم مردم به کتابی – به اصطلاح، دمِ دستی – تبدیل شود.
برای انتقال یادگار ارزشمند سید الساجدین سلام الله علیه، از سده‌های گذشته تا کنون، تلاش‌های مخلصانۀ زیادی شده، که نسل فعلی به آن توجه نکرده یعنی آن همه جهاد را ناسپاسی کرده‌اند. یادآوری آن تلاشها، که در روزگار کمبود امکانات انجام شده، شاید وسیله‌ای باشد برای تذکر ما که در روزگار امکانات فراوان چشم به دنیا گشوده‌ایم و بی خبر از آن همه رنج، آسان و بی زحمت به گنج دست یافته‌ایم و قدر آن نمی‌دانیم.
میر محمد حسین خاتون آبادی نوۀ دانشور علامه مجلسی اجازۀ مفصلی در جمادی الثانیۀ سال 1138 در خاتون آباد نوشته که «مناقب الفضلاء» نام گرفته است. این اجازه سرشار از نکته‌های ارزشمند است که در حالت عادی به چشم نمی‌آید. متن کامل آن در مجموعۀ میراث حدیث شیعه دفتر چهارم منتشر شده است. در صفحات 502 تا 504 آن سطوری محدود ولی مهم در زمینۀ صحیفه یافتم که ترجمۀ آن را به دوستداران خاندان نور پیشکش می‌دارم، باشد که زمینۀ انس بیشتر با صحیفه را فراهم آورد.
پاداش معنوی این سطور را به دوست فرهنگی فقیدم مرحوم فیاض فرد هدیه می‌کنم که انس زیادی با صحیفه داشت و در روزهای اخیر دیده از این جهان بست. رحمت خدا بر او باد و خداوند او را بر خوان احسان امام عصر عجل الله فرجه مهمان کناد.

متن

[1]

سندی که در نسخۀ مشهور صحیفۀ سجادیه یاد شده، به خط شریف ابن ادریس است که در دارالعلم شیراز موجود است. جدم علامه مجلسی – طیب الله مضجعه – به اهل شیراز نوشت که آن نسخۀ شریف را بفرستند. آنگاه نسخۀ خود را با آن مقابله کرد و مواضع اختلاف را یادآور شد. وی دور آن کلمات را خط کشید تا با نسخۀ دیگر – یعنی نسخه‌ای که سدیدی و شهید، نسخۀ مشهور را بر نسخۀ ابن ادریس عرضه کرده‌اند – امتیاز داشته باشد.
تفصیل مطلب آن است که ابتدا سدیدی طاب ثراه نسخۀ مشهورۀ صحیفه را بر نسخۀ ابن ادریس عرضه کرد، مواضع اختلاف را در حاشیۀ آن نسخۀ صحیفه به جوهر سیاه و با رمز حرف «س» به نشانۀ ابن ادریس نوشت، سند آن را نیز آورد و در حاشیۀ نخستین برگ آن، به «اسناد ابن ادریس» اشاره کرد.
پس شهید اول، صحیفۀ مشهوره را بر نسخۀ ابن ادریس عرضه کرد، که آن را موافق با نسخۀ سدیدی یافت، مگر در چند موضع که متعرّض آن شد و در حواشی صفحات نگاشت و با حرف «س» تذکر داد. ولی با جوهر قرمز نوشت که با کار سدیدی تمایز داشته باشد.
اهل شیراز نسخۀ ابن ادریس را نزد جدم به اصفهان فرستادند. ایشان به مواضع اختلاف در حاشیۀ صفحات اشاره کرد و دور آن کلمات، دایره‌ای کشید تا با کار دو دانشور پیشین (سدیدی و شهید) تمایز یابد. من آن نسخه را نزد جدم دیده‌ام، بلکه گاهی اوقات طرف مقابله عرضه با آن نسخه بوده‌ام.

[2]

باید دانست که نسخه‌های صحیفۀ مشهوره که میان مردم موجود است، از نسخۀ شیخ بهاء الدین عاملی برگرفته شده است. آن نسخه به خطّ جدش بود، یعنی عالِم زاهد، صاحب کرامات و مقامات، شیخ محمد بن علی بن حسن جباعی رضی الله عنهم. در پایان آن نسخه آمده که آن را از خط شهید نقل کرده و او آن را از خط سدیدی – یعنی شیخ فاضل رشید، علی بن احمد سدید – نقل کرده است. سدیدی نیز آن را از خطّ علی بن سکّون اورده است. نویسندۀ دیباجۀ صحیفۀ مشهوره و گویندۀ کلمۀ «حدثنا» که در صدر صحیفۀ مشهوره آمده، یا همین فرد (ابن سکّون) است یا شیخ عمیدالرؤساء هبة الله بن حامد رحمه الله تعالی؛ بر اساس این اختلاف که مشهور است. و سند به این دو تن می‌رسد، چنانکه گفتیم.
این نسخه نزد شیخ بهائی بود. پدرِ جدّم مولی محمد تقی مجلسی طاب ثراه از روی آن بخ خط خود نسخه برداشت و در تصحیح آن کوشید. سپس در اوقات تحصیل، به ویژه در ماه مبارک رمضان، به مباحثه و تدریس آن پرداخت و میان مردم انتشار داد. مردم از آن نسخه برداشتند.
نسخه‌های صحیفه پیش از آن مهجور بود، ولی پس از آن زیاد و شایع شد. همۀ آنها از نسخۀ شیخ بهائی گرفته شده که به خطّ جدّ زاهد اوست. آن نسخه نزد او بود تا اینکه خداوند بر من منّت نهاد و در اختیار من قرار داد که هم اکنون نزد من است.
اما نسخۀ جدّم مولی محمد باقر مجلسی جامع تر و فراگیرتر بود، زیرا یک بار دیگر با نسخۀ ابن ادریس مقابله شد. من نیز به خطّ خودم از روی آن نسخه‌ای نوشتم و در مقابله و تصحیح آن کوشیدم.