مقدمه
در بارۀ عالمان و بزرگان دیارم خوزستان ناگفته و نویافته بسیار است. گردآوری، سازمان‌دهی، تدوین و نشر آنها ضرورتی است جدی، ولی دیریاب. با این همه گرفتاری‌های خواسته و ناخواسته آیا چنان زمان و مجالی به دست می‌آید؟ آیا جمعی یکدل و همراه می‌توان یافت که بر این مهم همت گمارند؟
فعلاً تا رسیدن به آن زمان بیست و ششش نکته از نویافته‌هایم را به تاریخ 20 آذر 1398 با اهل نظر به اشتراک می‌گذارم. بادا که اگر عمر ما به این مهم وفا نکرد، این یادداشت آیندگان را سود رساند و گامی کوچک در چنان راهی بلند به شمار آید. پیشینیان گفته‌اند: روشن شود هزار چراغ از فتیله‌ای.
این نویافته‌ها، از سه کتاب است:
1. مشاهیر شعراء الشیعة نوشته مرحوم عبدالحسین شبستری
2. مستدرک الذریعه نوشته ابوجعفر حلی
3. یک قصه از حیات نوشته عبدالرحیم اباذری
و الحمد لله اولا و آخرا.
*مؤرج خان تقیا شوشتری (زنده در 1020). مشاهیر شعراء الشیعة ج 5 ص 160.
*. سید صدر الدین کاشف دزفولی. (18 صفر 1174 – 15 شعبان 1258). مشاهیر شعراء الشیعة ج 4 ص 121 – 122.
*. فرج الله بن محمد حویزی (متوفی 1100 یا 1141). مشاهیر شعراء الشیعة ج 3 ص 335 – 336.
*. دعبل خزاعی (148 یا 142 – 246 یا 245). مشاهیر شعراء الشیعة ج 2 ص 131 – 136.
*. سید شهاب الدین احمد بن ناصر حویزی (قرن 11). مشاهیر شعراء الشیعة ج 1 ص 152.
*سید احمد بن حسین جزایری (م 1384 ق.) اجازه او به شیخ محمد علی اردوبادی (م 1380 ق.) که در 7 صفحه نوشته و نسخه‌اش نزد سبط اردوبادی سید مهدی شیرازی موجود است. مستدرک الذریعه ج 1 ص 54.
*متن کامل اجازه ملا احمد نراقی (م 1245) به شیخ مرتضی انصاری (م 1281) را (به تاریخ شوال 1244 در 5 صفحه) را میرزا محمدحسن علیاری ( م 1358 ق.) ضمن اجازه خود به محمد علی اردوبادی آورده است. نسخه را که به خط علیاری است ابوجعفر حلی نزد سبط اردوبادی سید مهدی شیرازی دیده است. مستدرک الذریعه ج 1 ص 54.
*اجازه مختصر شیخ جعفر بن مرتضی انصاری (م 1370 ق.) به محمد علی اردوبادی (م 1380 ق.) به تاریخ 1 ربیع الثانی 1370 به خط مجیز نزد سبط اردوبادی سید مهدی شیرازی موجود است. مستدرک الذریعه ج 1 ص 57 و 58.
*توضیح مفصل در مورد الفوائد النعمیة نوشته سید نعمة الله جزایری در نحو، که غیر از فوائد النعمانیة اوست، بر اساس نسخه‌ای از آن که نواده‌اش سید احمد جزایری (م 1384 ق.) در آغاز نسخه توضیحاتی در مورد آن آورده است. مستدرک الذریعه ج 1 ص 360 و 361.
*المراحل فی الفقه، نوشته یکی از شاگردان شیخ انصاری، شاید شیخ محمد حسین بن هاشم کاظمی (م 1308 ق.) که البته این احتمال نیاز به بررسی دارد. نسخه در مکتبۀ امام خویی در نجف شماره 23. مستدرک الذریعه ج 1 ص 414.
*مطلع الانوار، شرحی بر مکاسب شیخ انصاری. نوشته سید محمد ساروی (م 1343 ق.) نسخه به خط شارح در مکتبه امام خویی شماره 7. نسخه‌های دیگر آن را سید جعفر اشکوری در فهرست کتابخانه آیة الله بروجردی ج 2 ص 60 شناسانده است. مستدرک الذریعه ج 1 ص 425.
*مولی باقر شوشتری از اعلام نجف بوده و کتابخانه‌ای بزرگ در نجف داشته است. توضیح در مورد لهب النیران که از نسخه‌های آن است. مستدرک الذریعه ج 1 ص 384 و 385.
*اجازه شیخ نوح جعفری نجفی (م 1300 ق.) به سید عبدالصمد جزایری (م 1337 ق.) – متن کامل آن: مستدرک الذریعه ج 1 ص 118 و 119.
*حاشیه ارشاد الاذهان علامه حلی از مولی عبدالله شوشتری (م 1021 ق.) نسخه آن در کتابخانه امام حکیم نجف شماره 112. معرفی مفصل نسخه: مستدرک الذریعه ج 1 ص 223 و 224.
*دیوان شیخ فرج الله بن محمد حویزی. (م 1100 ق.) – توضیح در مورد آن: مستدرک الذریعه ج 1 ص 265.
*سید کاظم بن سید هادی شوشتری ساکن قریه قاسم در عراق کتاب هدایة المبتدی و بدایة المهتدی را در ماه رجب 1345 ق. از روی نسخه کتابخانه مؤلف نوشته است. کتاب در علم نحو است با تقریظ منظوم شیخ محمد طه حویزی و سید احمد هندی. مستدرک الذریعه ج 1 ص 480 و 481.
*نسخه‌ای بسیار نفیس از کتاب المبسوط فی الفقه نوشته شیخ طوسی در کتابخانه امام حکیم در نجف موجود است به خط مرشدالدین ابی الحسن علی بن الحسین وارانی که کتابت آن روز 18 ربیع الثانی 586 تمام شده است. شیخ آقابزرگ تهرانی در سال 1371 ق. نسخه را دیده و در باره‌اش شرحی مفصّل نوشته که تمام آن در کتاب مستدرک الذریعه ج 1 ص 389 – 393 نقل شده است.
ضمن این توضیح مالکان این نسخه را در طول زمان برشمرده، از جمله شیخ مجدالدین بن افضل الدین بن فیض الله شوشتری که سید عبدالله جزایری در کتاب اجازه کبیره مجدالدین به سال 1150 و پدرش به سال 1126 ق. درگذشته‌اند. مستدرک الذریعه ج 1 ص 393.
*سؤال‌های سید محمد بن احمد معلم جزایری شوشتری (م 1310 ق.) از امام الحرمین محمد بن عبدالوهاب همدانی که در رجب سال 1296 به آنها جواب داده است. دو نسخه آن گزارش شده، در: مستدرک الذریعه ج 1 ص 214 و 215.
*یادداشت تملک سید محمد جزایری کتابشناس معاصر فقید بر یک نسخه حاشیه یزدی بر تهذیب المنطق. در سال 1372 ق. مستدرک الذریعه ج 1 ص 227 و 228.
*سفرنامۀ مکه و شام و عراق، سید فخرالدین جزایری (باید از سادات جزایری شوشتری باشد). سال 1340 ق. مستدرک الذریعه ج 1 ص 306 و 307.
*مناهج المطالب، سید نعمة الله جزایری (م 1112 ق.). در علم نحو. مفقود. مستدرک الذریعه ج 1 ص 443.
*نخبة البشر، سید محمد کاظم جزایری (زنده در 1362 ق.). تألیف 1360 ق. شرح حال 14 تن از بزرگان عصر خود. چاپ شده در مجموعه مقالات میراث اسلامی ایران، ج 9 ص 275 – 291، به کوشش حسین متقی.
*الغایة القصوی فی النحو. سید نعمة الله جزایری (م 1112 ق.). در علم نحو که مؤلف قبل از 15 سالگی نوشته است. مفقود. مستدرک الذریعه ج 1 ص 355.
*منهاج المبتدی، سید نعمة الله جزایری (م 1112 ق.). در علم نحو. مستدرک الذریعه ج 1 ص 457.
*اجازه سید احمد جزایری به سید محمد صادق بحر العلوم. متن کامل آن در کتاب یومیات ج 2 نوشته سید محمد رضا جلالی (کربلا: عتبه عباسیه، 1440 ق.) آمده است.
*چند نامه از شیخ محمد تقی شوشتری (از جمله اجازه روایتی) خطاب به شیخ رضا استادی در این کتاب آمده است: یک قصه از حیات، شرح احوال و آثار و فعالیت‌های علمی حاج شیخ رضا استادی، عبدالرحیم اباذری. قم: مؤسسه کتابشناسی شیعه، 1397 ش. ص 331 – 337 و 450 – 458.
خاتمه
ثواب نگارش و نشر این وجیزه با کمال ادب و تواضع پیشکش می‌شود به روح بلند یکی از خدمتگزاران گمنام دین مبین، که دهها سال بی‌نام و نشان و بی توقع تکریم و تعظیم، خالصانه خدمت کرد و از دین دفاع کرد و برای یاری امام زمانش به پا خاست؛ به نامش اشک ریخت و به یادش نفس زد؛ در این مسیر نورانی آموزه‌هایی آموخت و به دیگران نیز آموخت؛ در تربیت دیگران کوشید و از پای ننشست؛ و کمترین حقی که بر این ناتوان داشته و دارد، تعلیم عملی درس تواضع است به این بندۀ کمترین.
مرحوم حاج هوشنگ یوسفی طالقانی؛ که چند روز پیش، به آستان رحمت الهی کوچید. باران رحمت خدا بر او بباراد و بر خوان احسان خاندان کرامت مهمان باد.
در بارۀ عالمان و بزرگان دیارم خوزستان ناگفته و نویافته بسیار است. گردآوری، سازمان‌دهی، تدوین و نشر آنها ضرورتی است جدی، ولی دیریاب. با این همه گرفتاری‌های خواسته و ناخواسته آیا چنان زمان و مجالی به دست می‌آید؟ آیا جمعی یکدل و همراه می‌توان یافت که بر این مهم همت گمارند؟
فعلاً تا رسیدن به آن زمان بیست و ششش نکته از نویافته‌هایم را به تاریخ 20 آذر 1398 با اهل نظر به اشتراک می‌گذارم. بادا که اگر عمر ما به این مهم وفا نکرد، این یادداشت آیندگان را سود رساند و گامی کوچک در چنان راهی بلند به شمار آید. پیشینیان گفته‌اند: روشن شود هزار چراغ از فتیله‌ای.
این نویافته‌ها، از سه کتاب است:
1. مشاهیر شعراء الشیعة نوشته مرحوم عبدالحسین شبستری
2. مستدرک الذریعه نوشته ابوجعفر حلی
3. یک قصه از حیات نوشته عبدالرحیم اباذری
و الحمد لله اولا و آخرا.
***
*مؤرج خان تقیا شوشتری (زنده در 1020). مشاهیر شعراء الشیعة ج 5 ص 160.
*. سید صدر الدین کاشف دزفولی. (18 صفر 1174 – 15 شعبان 1258). مشاهیر شعراء الشیعة ج 4 ص 121 – 122.
*. فرج الله بن محمد حویزی (متوفی 1100 یا 1141). مشاهیر شعراء الشیعة ج 3 ص 335 – 336.
*. دعبل خزاعی (148 یا 142 – 246 یا 245). مشاهیر شعراء الشیعة ج 2 ص 131 – 136.
*. سید شهاب الدین احمد بن ناصر حویزی (قرن 11). مشاهیر شعراء الشیعة ج 1 ص 152.
*سید احمد بن حسین جزایری (م 1384 ق.) اجازه او به شیخ محمد علی اردوبادی (م 1380 ق.) که در 7 صفحه نوشته و نسخه‌اش نزد سبط اردوبادی سید مهدی شیرازی موجود است. مستدرک الذریعه ج 1 ص 54.
*متن کامل اجازه ملا احمد نراقی (م 1245) به شیخ مرتضی انصاری (م 1281) را (به تاریخ شوال 1244 در 5 صفحه) را میرزا محمدحسن علیاری ( م 1358 ق.) ضمن اجازه خود به محمد علی اردوبادی آورده است. نسخه را که به خط علیاری است ابوجعفر حلی نزد سبط اردوبادی سید مهدی شیرازی دیده است. مستدرک الذریعه ج 1 ص 54.
*اجازه مختصر شیخ جعفر بن مرتضی انصاری (م 1370 ق.) به محمد علی اردوبادی (م 1380 ق.) به تاریخ 1 ربیع الثانی 1370 به خط مجیز نزد سبط اردوبادی سید مهدی شیرازی موجود است. مستدرک الذریعه ج 1 ص 57 و 58.
*توضیح مفصل در مورد الفوائد النعمیة نوشته سید نعمة الله جزایری در نحو، که غیر از فوائد النعمانیة اوست، بر اساس نسخه‌ای از آن که نواده‌اش سید احمد جزایری (م 1384 ق.) در آغاز نسخه توضیحاتی در مورد آن آورده است. مستدرک الذریعه ج 1 ص 360 و 361.
*المراحل فی الفقه، نوشته یکی از شاگردان شیخ انصاری، شاید شیخ محمد حسین بن هاشم کاظمی (م 1308 ق.) که البته این احتمال نیاز به بررسی دارد. نسخه در مکتبۀ امام خویی در نجف شماره 23. مستدرک الذریعه ج 1 ص 414.
*مطلع الانوار، شرحی بر مکاسب شیخ انصاری. نوشته سید محمد ساروی (م 1343 ق.) نسخه به خط شارح در مکتبه امام خویی شماره 7. نسخه‌های دیگر آن را سید جعفر اشکوری در فهرست کتابخانه آیة الله بروجردی ج 2 ص 60 شناسانده است. مستدرک الذریعه ج 1 ص 425.
*مولی باقر شوشتری از اعلام نجف بوده و کتابخانه‌ای بزرگ در نجف داشته است. توضیح در مورد لهب النیران که از نسخه‌های آن است. مستدرک الذریعه ج 1 ص 384 و 385.
*اجازه شیخ نوح جعفری نجفی (م 1300 ق.) به سید عبدالصمد جزایری (م 1337 ق.) – متن کامل آن: مستدرک الذریعه ج 1 ص 118 و 119.
*حاشیه ارشاد الاذهان علامه حلی از مولی عبدالله شوشتری (م 1021 ق.) نسخه آن در کتابخانه امام حکیم نجف شماره 112. معرفی مفصل نسخه: مستدرک الذریعه ج 1 ص 223 و 224.
*دیوان شیخ فرج الله بن محمد حویزی. (م 1100 ق.) – توضیح در مورد آن: مستدرک الذریعه ج 1 ص 265.
*سید کاظم بن سید هادی شوشتری ساکن قریه قاسم در عراق کتاب هدایة المبتدی و بدایة المهتدی را در ماه رجب 1345 ق. از روی نسخه کتابخانه مؤلف نوشته است. کتاب در علم نحو است با تقریظ منظوم شیخ محمد طه حویزی و سید احمد هندی. مستدرک الذریعه ج 1 ص 480 و 481.
*نسخه‌ای بسیار نفیس از کتاب المبسوط فی الفقه نوشته شیخ طوسی در کتابخانه امام حکیم در نجف موجود است به خط مرشدالدین ابی الحسن علی بن الحسین وارانی که کتابت آن روز 18 ربیع الثانی 586 تمام شده است. شیخ آقابزرگ تهرانی در سال 1371 ق. نسخه را دیده و در باره‌اش شرحی مفصّل نوشته که تمام آن در کتاب مستدرک الذریعه ج 1 ص 389 – 393 نقل شده است.
ضمن این توضیح مالکان این نسخه را در طول زمان برشمرده، از جمله شیخ مجدالدین بن افضل الدین بن فیض الله شوشتری که سید عبدالله جزایری در کتاب اجازه کبیره مجدالدین به سال 1150 و پدرش به سال 1126 ق. درگذشته‌اند. مستدرک الذریعه ج 1 ص 393.
*سؤال‌های سید محمد بن احمد معلم جزایری شوشتری (م 1310 ق.) از امام الحرمین محمد بن عبدالوهاب همدانی که در رجب سال 1296 به آنها جواب داده است. دو نسخه آن گزارش شده، در: مستدرک الذریعه ج 1 ص 214 و 215.
*یادداشت تملک سید محمد جزایری کتابشناس معاصر فقید بر یک نسخه حاشیه یزدی بر تهذیب المنطق. در سال 1372 ق. مستدرک الذریعه ج 1 ص 227 و 228.
*سفرنامۀ مکه و شام و عراق، سید فخرالدین جزایری (باید از سادات جزایری شوشتری باشد). سال 1340 ق. مستدرک الذریعه ج 1 ص 306 و 307.
*مناهج المطالب، سید نعمة الله جزایری (م 1112 ق.). در علم نحو. مفقود. مستدرک الذریعه ج 1 ص 443.
*نخبة البشر، سید محمد کاظم جزایری (زنده در 1362 ق.). تألیف 1360 ق. شرح حال 14 تن از بزرگان عصر خود. چاپ شده در مجموعه مقالات میراث اسلامی ایران، ج 9 ص 275 – 291، به کوشش حسین متقی.
*الغایة القصوی فی النحو. سید نعمة الله جزایری (م 1112 ق.). در علم نحو که مؤلف قبل از 15 سالگی نوشته است. مفقود. مستدرک الذریعه ج 1 ص 355.
*منهاج المبتدی، سید نعمة الله جزایری (م 1112 ق.). در علم نحو. مستدرک الذریعه ج 1 ص 457.
*اجازه سید احمد جزایری به سید محمد صادق بحر العلوم. متن کامل آن در کتاب یومیات ج 2 نوشته سید محمد رضا جلالی (کربلا: عتبه عباسیه، 1440 ق.) آمده است.
*چند نامه از شیخ محمد تقی شوشتری (از جمله اجازه روایتی) خطاب به شیخ رضا استادی در این کتاب آمده است: یک قصه از حیات، شرح احوال و آثار و فعالیت‌های علمی حاج شیخ رضا استادی، عبدالرحیم اباذری. قم: مؤسسه کتابشناسی شیعه، 1397 ش. ص 331 – 337 و 450 – 458.
خاتمه
ثواب نگارش و نشر این وجیزه با کمال ادب و تواضع پیشکش می‌شود به روح بلند یکی از خدمتگزاران گمنام دین مبین، که دهها سال بی‌نام و نشان و بی توقع تکریم و تعظیم، خالصانه خدمت کرد و از دین دفاع کرد و برای یاری امام زمانش به پا خاست؛ به نامش اشک ریخت و به یادش نفس زد؛ در این مسیر نورانی آموزه‌هایی آموخت و به دیگران نیز آموخت؛ در تربیت دیگران کوشید و از پای ننشست؛ و کمترین حقی که بر این ناتوان داشته و دارد، تعلیم عملی درس تواضع است به این بندۀ کمترین.
مرحوم حاج هوشنگ یوسفی طالقانی؛ که چند روز پیش، به آستان رحمت الهی کوچید. باران رحمت خدا بر او بباراد و بر خوان احسان خاندان کرامت مهمان باد.
چهارشنبه ۲۰ آذر ۱۳۹۸ ساعت ۴:۳۰
نمایش ایمیل به مخاطبین
نمایش نظر در سایت
۲) از انتشار نظراتی که فاقد محتوا بوده و صرفا انعکاس واکنشهای احساسی باشد جلوگیری خواهد شد .
۳) لطفا جهت بوجود نیامدن مسائل حقوقی از نوشتن نام مسئولین و شخصیت ها تحت هر شرایطی خودداری نمائید .
۴) لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید .